Oι «Σκλάβοι των Σκλάβων»: Ο ρόλος των γυναικών στον αγώνα κατά της δουλείας

Oι «Σκλάβοι των Σκλάβων»: Ο ρόλος των γυναικών στον αγώνα κατά της
δουλείας

 

Αν δεις δαυλιά στο δάσος
συνέχισε να περπατάς. Αν σε πυροβολήσουν συνέχισε. Μην σταματήσεις ποτέ. Αν
θέλεις να γευτείς τη λευτεριά συνέχισε να περπατάς

.Επιμέλεια:
Σίσση Μπάρα

Η διεθνής βιβλιογραφία έχει
αφιερώσει στο παρελθόν χιλιάδες σελίδες, στις συνθήκες ζωής των σκλάβων ανδρών
και στον αγώνα τους κατά της  δουλείας. Όπως συμβαίνει και με άλλα
επιστημονικά πεδία η πλευρά των γυναικών, η βιωμένη εμπειρία της δουλείας τους
δεν καταγραφόταν πουθενά. Με το γυναικείο κίνημα τη δεκαετία του ΄70 και την
ανάπτυξη των « Gender Studies »
η σιωπή γύρω από το ρόλο των γυναικών στo  κοινωνικό γίγνεσθαι  άρχισε να
σπάει.

Πληθώρα μελετών, από το
χώρο κυρίως της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και της Ιστορίας, άρχισαν να
εξετάζουν τη συμπεριφορά τους ως διακριτής κοινωνικής κατηγορίας, ανοίγοντας
νέους δρόμους στη κατανόηση της δουλείας και των πολύπλοκων κοινωνικών σχέσεων
που παράγει. Το γεγονός αυτό επέτρεψε έστω και αργά την ιστορική τους
αποκατάσταση.[1]

Η συμβολή των γυναικών στον
αγώνα κατά της δουλείας ήταν καθοριστική. Εκτός από γνωστές αγωνίστριες,
υπήρχε ένα πλήθος ανώνυμων γυναικών που αντιστέκονταν καθημερινά στη δουλεία,
είτε ατομικά είτε συλλογικά. Πέρα απο τις αυτοκτονίες, οι πιο συνιθισμένοι
τρόποι αντίστασης, κοινοί και στα δύο φύλα, ήταν η ανυπακοή και η απόδραση.
Κατέφευγαν ωστόσο και στην βία, δηλητηριάζοντας ή δολοφονώντας τα αφεντικά
τους. Οι εκτρώσεις ήταν επίσης συχνός τρόπος αντίδρασηςστους βιασμούς τους. Η
πιο σημαντική όμως συνεισφορά των ανώνυμων αυτών ηρωϊδων, ήταν η ενασχόληση
τους με τις απαγορευμένες απο τους λευκούς  θρησκευτικές τελετές.

Στόχος του δουλοκτητικού
συστήματος, των αποικιών, ήταν η κατάργηση του ατόμου. Η πλήρης
απανθρωποποίηση του και η καταστροφή των κοινωνικών και οικογενειακών του
σχέσεων. Για το σκοπό αυτό επιστρατεύτηκε και η επίσημη εκκλησία. Με την άφιξη
τους στις αποικίες το πρώτο πράγμα που έχαναν ήταν το όνομα και την οικόγενεια
τους. Στη συνέχεια, τους βαφτίζαν  και τους « δίδασκαν » τον καθολικισμό. Όμως
στις περισσότερες περιπτώσεις συνέχιζαν να διατηρούν κρυφά τις θρησκευτικές
τους δοξασίες. Κι εδώ ο ρόλος των γυναικών ήταν καταλυτικός:  Διατηρώντας
ζωντανές τις παραδόσεις του τόπου τους συνέβαλαν άμεσα στη δημιουργία μιας
ενιαίας « ταυτότητας »  και  « συνειδήσης » των σκλάβων ως τάξη. Η  κατασκευή
της διπλής προσωπικότητας, αυτης του σκλάβου και του ελεύθερου ανθρώπου,
απέτρεπε την κατάργηση του εαυτούκρατώντας ζωντανή την επιθυμία για ελευθερία.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι 
σκλάβες μοιράζονταν την ίδια στέγη με τους άνδρες και τις ίδιες απάνθρωπες
συνθηκες εργασίας. Επιπλέον  είχαν την ευθύνη της προστασίας των παιδιών τους.
Στις ΗΠΑ, οι λευκές γυναίκες  ήταν ένθερμες οπαδοί της κατάργησης της
Δουλείας, κάποιες από αυτές το πλήρωσαν με τη ζωή τους.[2]

Ηγετικές φυσιογνωμίες
γυναικών στο πόλεμο κατά της Δουλείας

Καρλότα[3]:
Είναι
σύμβολο όλων των κινημάτων αντίστασης στη Κούβα μέχρι την οριστική κατάργηση
της δουλείας στις 7/10/1886. Ήταν σκλάβα στο εργοστάσιο παρασκευής ζάχαρης
στοTriunviratoτης Matanzaστο βόρειο τμήμα του νησιού. Ηγείται της επανάστασης
του 1843. Υστερα από μια άνιση μάχη, όπου πολέμησε γενναία, συλλαμβάνεται. Η
ποινή της ήταν παραδειγματική και βάρβαρη: Θάνατος δια ζωντανού διαμελισμού.
Τραβηγμένη από άλογα, ώστε το σώμα της να μην αναγνωρίζεται[4].
Η αντίσταση της Καρλότας είχε συνέχεια. Ένα χρόνο αργότερα έγινε η « συνωμοσία
της σκάλας »,επανάσταση  κατά την οποία εκτελέστηκε  ο αφροκουβανός ποιητής
Placido. Τεκμήριο ενοχής του: το ποήμα που έγραψε στη μνήμη της Καρλότα.

JeanneOdo 1680-1797[5]:
Ηταν πρώην σκλάβα γεννημένη στο PortauPrinceστον Αγιο
Δομίνικο. Στις 4/6/1793 σε ηλικία 114 ετών, έρχεται στη Γαλλία εκπροσωπώντας
την επιτροπή Εγχρωμων πολιτών και στρατιωτικών του αμερικανικού τάγματος[6].
Σε μια κίνηση έντονου συμβολισμού, υπέβαλλε στη Γαλλική Εθνοσυνέλευση τη
σημαία της ισότητας του χρώματος[7].
Συγκινημένη η εθνοσυνέλευση παρέλάβε τη σημαία και  την ονόμασε σύμβολο
ενότητας μεταξύ της Γαλλικής και της επανάστασης στον Άγιο Δομίνικο. Ο ιερέας
Γρηγόριος[8]
επικαλούμενος τη κατάργηση της δουλοπαροικίας το 1789,  ζήτησε απο τη
Συνέλευση να εξαφανίσει την « Αριστοκρατία του Χρώματος ».

Nanny[9]
1680-1730 : Πρόκειται για την εθνική ηρωίδα της Τζαμάικα.
Γεννήθηκε στη σημερινή Γκάνα, και άνηκε στη φυλή Ασαντί. Έφτασε στη Τζαμάϊκα
ως σκλάβα[10]μετά
από ενδοφυλετικό πόλεμο που συμμετείχαν μέλη της οικογένειας της. Κατορθώνει
να δραπετεύσει με τα πέντε αδέρφια της, μεταξύ των οποίων κι ο μετέπειτα
μεγάλος ηγέτης των φυγάδων σκλάβων Cudjoe. Το 1720, οδήγησε τους εξεγερμένους
φυγάδες windward[11]
στη περιοχή BlueMountains στην ενορία Portland της βόρειας Τζαμάϊκα.  Με τον 
αδερφό της Quaoίδρυσαν κοινότητα ελευθέρων σκλάβων, που ονομάστηκε Nannytown.
Ηταν γνωστή για τις διοικητικές και στρατηγικές της ικανότητες. Στο πόλεμο
κατα των λευκών (1725-1740), κατάφερενα απωθήσει τις βρετανικές δυνάμεις,
μέχρι το θάνατο της. Απελευθέρωσε πάνω από 800 δούλους. Πεθαίνει το 1733
επικυρηγμένη , από σφαίρα σκλάβου νοικιασμένου στην υπηρεσία του βρετανικού
στρατού.

HarrietTubman 1822-1913 :
Γεννημένη
σκλάβα σε φυτεία της πολιτείαςMarylandτης Αμερικής,[12]
ήταν από τα ηγετικά στελέχη ενός γιγαντιαίου δικτύου απόδρασης, του
undergroundrailroad[13].
Οδήγησε στην ελευθερία 300 σκλάβους κι έδινε λεπτομερή στοιχεία σε όσους
ήθελαν να το σκάσουν ατομικά. Συμβουλεύοντας τους υποψήφιους φυγάδες,
έλεγε: « Αν ακούσεις σκυλιά στο κατόπι σου, συνέχισε να περπατάς. Αν δεις
δαυλιά στο δάσος συνέχισε να περπατάς. Αν σε πυροβολήσουν συνέχσε. Μην
σταματήσεις ποτε. Αν θέλεις να γευτείς τη λευτεριά συνέχισε να περπατάς[14]
»

 

---

[1]Ο κατάλογος των μελετών αυτών είναι μακρύς.
ΕνδεικτικάαναφέρουμεAlessandroSTELLA « Desesclavespourlaliberté
sexuelledeleursmaîtres », Clio, nο 5-1997, Guerresciviles,
διαθέσιμοστοURL :

http://clio.revues.org/index419.html. ΚαιArletteGautier
« esclavesfemmesduNouveauMonde », ColloqueFemmesetesclavage, 7,8 /11/2001
Avignon.http://www.genreenaction.net/spip.php?article5682.
Μέσα απο το παράδειγμα της Αϊτης δείχνει
τη σεξουαλική αναπαραγωγική και εργασιακή εκμετάλευση των γυναικών συγκριτικα
με τους άνδρες τη περιόδο της αποικιοκρατίας. Επιπλέον εξετάζει τις
διαφορετικές συνέπειες της κατάργησης της δουλείας στα δύο φύλλα. Οι σκλάβες
δεν αποκτούν δικαιώματα. Στο 1^ο σύνταγμα της Αϊτής το 1805 η
ιδιοτητα του πολίτη ορίζεται ως εξης:«Πολίτης δεν μπορεί να είναι παρά ένας
καλός πατέρας, ένας καλός γιός, ένας καλός σύζηγος και κυρίως ένας καλός
στρατιώτης»

[2]SlaveryinDutchSouthAfricaσελ.
119-122

http://www.quaibranly.fr/fr/liberte/visions-sur-lesclavage/cultes-du-vaudou-et-objets-du-benin.htmlhttp://fr.wikipedia.org/wiki/R%C3%A9volution_ha%C3%AFtienne#La_r.C3.A9volte_des_noirs_et_l.27abolition_de_l.27esclavagehttp://www.enfants-soleil.org/Chap_Haiti/vaudou_page1.htm
και


http://hist-geo.spip.ac-rouen.fr/IMG/pdf/prem_abolition.pdfhttp://revolution-francaise.net/editions/exposition2.pdf

http://fr.wikipedia.org/wiki/Antiesclavagisme_aux_%C3%89tats-UnisκαιClaude
Fillard, Colette Colomb-Boureau, Les mouvements féministes américains,
Ellipses, Paris, 2003, σελ..
25.http://fr.wikipedia.org/wiki/Angelina_Emily_Grimk%C3%A9

[3]http://www.quaibranly.fr/fr/liberte/figures-de-la-revolte/portraits-de-femmes-remarquables/carlotta.html

[4]
ΕugeneGodfried,
“CARLOTA Lukumí/Yoruba Woman Fighter for Liberation Massacred in Matanzas,
Cuba, in 1844” στοhttp://afrocubaweb.com/carlota.htm#Carlota
the rebel.
Και
Nadia Salter, working paper, “The Caribbian slave women Resistance as a Form
of Preservation:Taking a closer look at pain and how it applies to history and
the preservation of self”, σέλ.
5,6.

[5]http://www.royet.org/nea1789-1794/archives/journal_debats/an/1793/convention_1793_06_04.htm

http://hist-geo.spip.ac-rouen.fr/IMG/pdf/prem_abolition.pdf

http://revolution-francaise.net/editions/exposition2.pdf

http://www.temoignages.re/henri-gregoire-1750-1831-france,42967.html

Florence Gautier«JeanneOdopour
l'Humanité des Africains. Deux portraits, 1791-1794, Les Anneaux de la
Mémoire, Nantes, n° 5, 2003 ».  Organisation Rupture Solidarité, L’Afrique
centrale des droits de l’hômme, Paris 2001
τόμ.1
σελ.143.
Jean-Daniel Piquet, L'émancipation des noirs dans la révolution française:
1789-1795, Paris  2002 σέλ.
362-365

[6]Επαναστατικό τάγμα έγχρωμων της Γαλλίας

[7]Ηταν η τρίχρωμη σημαία της Γαλλικής Επανάστασης στο κάθε χρώμα της
οποίας απεικονίζονταν: Ενας Νέγρος στο μπλε της μέρος, ένας λευκος στο άσπρο
 κι ένας μιγάς στο κόκκινο. Οι τρεις άνδρες  με τη βοηθεία μιας λόγχης
κρατούσαν  το σκουφί της ελευθερίας. Πάνω στη σημαία έγραφε « Η ένωση μας
είναι η δύναμη μας ».http://www.quaibranly.fr/fr/liberte/figures-de-la-revolte/portraits-de-femmes-remarquables/jeanne-odo.html

[8]Ηταν ιερέας που τάχθηκε με τη Γαλλική επανάσταση. Ως μέλος της
εθνοσυνέλευσης αγωνίστηκε για την αποκατάστασης των μαύρων και των εβραιων. Το
1788 έγραψετοδοκίμιο« essaisurlarégénérationphysiqueetmoraledesjuifs »
πουβραβεύτηκεαποτηνΑκαδημίατουMetz. Ζητούσε πολιτικά και πολιτειακά δικαιώματα
για τους μιγάδες και τους ελεύθερους έγχρωμους

http://www.royet.org/nea1789-1794/notes/acteurs/gregoire.htm

[9]http://www.quaibranly.fr/fr/liberte/figures-de-la-revolte/portraits-de-femmes-remarquables/nanny.html

http://en.wikipedia.org/wiki/Nanny_of_the_Maroons

http://en.wikipedia.org/wiki/Nanny_Town

[10]Πηγές αναφέρουν ότι στη Τζαμάϊκα έφτασε ως ελευθερη αφρικανή βασίλισσα
μεταφέροντας μαζί τους σκλάβους της. NadiaSalterοπως παραπάνω σέλ. 6 και

http://www.jamaicans.com/articles/primearticles/queennanny~print.shtml

[11]Ηταν η μια εν των δύο κοινότητες παλαιών φυγάδων επι ισπανικής κατοχής
της Τζαμάϊκα στα 1650, που ζούσαν στην ορεινή πλευρά του νησιού. Η άλλη ομάδα
ονομαζόταν Leeward. Ικανοτατοι  πολεμιστές. αναμίχθηκαν με τους ιθαγενείς του
νησιού τους Arawaks. Με την άφιξη των άγγλών οι κοινότητες αυτές αντιστάθηκαν.
Για πάνω απο 150 χρόνια βοηθούσαν τους σκλαβους να δραπετεύουν, ενώ
προκαλούσαν σημαντικές δολιοφθορές στους λευκούς.Αξίζει να σημειωθεί ότι οι
φυγάδες της Τζαμάϊκα  αν και δέχονταν σκλάβους απ όλα τα μέρη, κατάγονταν
βασικά απο την ίδια φυλή τους Ashantehttp://en.wikipedia.org/wiki/Nanny_of_the_Maroons
καιhttp://en.wikipedia.org/wiki/Maroon_(people)καιhttp://en.wikipedia.org/wiki/Arawaks.

[12]βορειο ανατολικά των ΗΠΑ

http://fr.wikipedia.org/wiki/Maryland

[13]http://en.wikipedia.org/wiki/Underground_Railroad

[14]http://www.agencetropiques.ch/notre_memoire.html

http://www.quaibranly.fr/fr/liberte/figures-de-la-revolte/portraits-de-femmes-remarquables/harriet-  
tubman.htmlhttp://fr.wikipedia.org/wiki/Harriet_Tubman

 

Διαβάστε επίσης από το INSIDER: Δουλεία: Από τον Σπάρτακο στον
Μασσαβάνα

http://www.theinsider.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=15922:slavery-from-spartacus-to-massavana&catid=75:fakeloi&Itemid=132