Alastair Parker - Ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος

The Second World War

ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

Το βιβλίο (έκδοση του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης) καλύπτει ένα σημαντικό κενό: την ανυπαρξία στην γλώσσα μας μιας σοβαρής, αξιόπιστης και πάνω απ' όλα πλήρους επίτομης Ιστορίας του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Alastair Parker με σπάνια οξυδέρκεια έχει αποβάλει από το έργο του καθετί το περιττό, χωρίς από την άλλη να το αποστερήσει από την ελάχιστη πληροφορία που θα επέτρεπε την κατανόηση του Β' Π.Π. στις στρατιωτικές, πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές παραμέτρους του. Ένα έργο πραγματικά "δωρικό", χρήσιμο τόσο στον μέσο αναγνώστη όσο και στον απαιτητικό μελετητή.

Alastair Parker


Ο Parker θεωρείτο αυθεντία στην ιστορία του 20ού αιώνα, και ιδιαίτερα σε ορισμένες πτυχές της, όπως η πολιτική «κατευνασμού» που προηγήθηκε του Β' Π.Π., οι αγγλοαμερικανικές σχέσεις κατά τη δεκαπενταετία 1930-45, κ.α.

Μετά το βιβλίο του Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, κυκλοφόρησαν τα Chamberlain and Appeasement (1997) και Churchill und Appeasement (2000). Ο ALASTAIR PARKER (γεννημένος το 1927) υπηρέτησε στο βρετανικό ναυτικό στο τέλος του Β' Π.Π., προτού κερδίσει μία υποτροφία στην Οξφόρδη. Αποφοιτώντας δίδαξε Ιστορία στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ επί, πενταετία, και στη συνέχεια στο Queen's College της Οξφόρδης, μέχρι το 1997. Περήφανος για τις σκωτσέζικες ρίζες του, αντί του πραγματικού ονόματός του (Robert Alexander Clarke) υιοθέτησε το Alastair. Υπήρξε υπέρμαχος των παραδοσιακών αξιών των Εργατικών. Πέθανε το 2001.

Σημείωμα για την ελληνική έκδοση

Ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ, μαζί με την Οκτωβριανή Επανάσταση, την κατάρρευση του κομμουνιστικού συνασπισμού και την ανάδυση της αμερικανικής μονοκρατορίας, αποτελεί έναν από τους μεγάλους σταθμούς του 20ού αιώνα. Ως πολεμική σύγκρουση ήταν και –ευτυχώς παραμένει η σφοδρότερη που γνώρισε η ανθρωπότητα, ενώ ως αφετηρία πολιτικών και κοινωνικών ανακατατάξεων συνεχίζει να αποτελεί έναν από τους κύριους γεννήτορες του σημερινού κόσμου. Το κράτος του Ισραήλ, η μαοϊκή Κίνα, η κατάρρευση των αποικιακών αυτοκρατοριών, η μονοκρατορία του δολλαρίου, η διαίρεση της Κορέας, η γυναικεία χειραφέτηση, είναι κάποια από τα παιδιά του που, μεσόκοπα πια τώρα, συνεχίζουν να κυριαρχούν στο διεθνές προσκήνιο. Η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε, κι όμως η «Συμφωνία της Μόσχας» και η «Γιάλτα» είναι τα καθοριστικά γεγονότα στη διαμόρφωση της καθημερινότητας εκατομμυρίων σύγχρονων Ευρωπαίων. Ας αναλογιστεί απλώς ο Έλληνας αναγνώστης πώς θα μπορούσε να είναι η ζωή του αν ο Τσώρτσιλ ζητούσε για τους δυτικούς την Τσεχοσλοβακία, και ως αντάλλαγμα παραχωρούσε στον Στάλιν την Ελλάδα.

Η ελληνική βιβλιογραφία για τον Β' Π.Π. είναι αρκετά πλούσια, και τα τελευταία χρόνια βλέπουμε με ικανοποίηση αρκετές πολύ επιμελημένες εκδόσεις γύρω από ειδικές πτυχές του μεγάλου γεγονότος. Όσον αφορά στις λεγόμενες «γενικές» ιστορίες του πολέμου, αξεπέραστα παραμένουν μέχρι σήμερα τα έργα του Ραϋμόν Καρτιέ και του Σερ Μπάζιλ Λιντλ Χαρτ. Η ανά χείρας έκδοση φιλοδοξεί να καλύψει ένα σημαντικό, κατά τη γνώμη μας, κενό: την ανυπαρξία στη γλώσσα μας μιας σοβαρής, αξιόπιστης και πάνω απ' όλα πλήρους επίτομης Ιστορίας του Β' Π.Π. Ο Alastair Parker με σπάνια οξυδέρκεια έχει αποβάλει από το έργο του καθετί το περιττό, χωρίς από την άλλη να το αποστερήσει από την ελάχιστη πληροφορία που θα επέτρεπε την κατανόηση του Β' Π.Π. στις στρατιωτικές, πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές παραμέτρους του. Ένα έργο πραγματικά «δωρικό», χρήσιμο τόσο στον μέσο αναγνώστη όσο και στον απαιτητικό μελετητή.

Μια τελευταία παρατήρηση. Ασφαλώς ο Έλληνας αναγνώστης θα έχει την περιέργεια να μάθει τι έκταση δίνεται στη συμμετοχή της χώρας μας. Η απάντηση είναι - όπως και σε όλες τις γνωστές «γενικές» ιστορίες του Β' Π.Π.: ελάχιστη. Πριν δυσαρεστηθείς, τίμιε αναγνώστη, λάβε υπ' όψιν ότι ο επικός αγώνας των Φινλανδών ενάντια στον Σοβιετικό γίγαντα, η πολύνεκρη συμμετοχή της Ρουμανίας στο Ανατολικό μέτωπο, η απεγνωσμένη αντίσταση των Ολλανδών ενάντια στην ιαπωνική προέλαση στις Ανατολικές Ινδίες δεν καταλαμβάνουν παρά ελάχιστη έκταση επίσης. Ο Β' Π.Π. υπήρξε σύγκρουση γιγάντων και όπως έλεγαν οι Μασάι, «όταν μαλώνουν οι ελέφαντες, την πληρώνουν τα μυρμήγκια» - ακόμη και στην υστεροφημία τους...

Θεόδωρος Λ. Γιαννόπουλος

Πρόλογος

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΑΥΤΟ είναι μια σύντομη ιστορία του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Δεν πραγματεύεται απλώς τη στρατιωτική ιστορία, το πώς κερδήθηκε ή χάθηκε ο πόλεμος, αλλά αναλύει επίσης τα αίτια και τις συνέπειές του. Μια τέτοια μελέτη απαιτεί αυστηρή επιλογή επειδή αφορά σε ένα μεγάλο μέρος της παγκόσμιας ιστορίας, από το 1939 ως το 1945 αλλά και σε μερικά χρόνια πριν και μετά.

Προτίμησα για τον λόγο αυτό να εξετάσω μόνο τα αποφασιστικά γεγονότα του πολέμου, δηλαδή αυτά τα οποία άλλαξαν την πορεία του και καθόρισαν την έκβασή του. Για παράδειγμα -όπως είχε τότε διαμαρτυρηθεί η κυβέρνηση της Αυστραλίας-, η σφοδρή επίθεση που εξαπέλυσαν υπό δυσχερέστατες συνθήκες οι αυστραλιανές δυνάμεις στον νοτιοδυτικό Ειρηνικό, ελάχιστο αντίκτυπο είχε σε σχέση με την σχεδιασμένη επιχείρηση στα ιαπωνικά νησιά. Το ίδιο ισχύει και για την εκστρατεία στη Βιρμανία της Βρετανικής και Αυτοκρατορικής 14ης Στρατιάς η οποία, αν και κατήγαγε νίκη ενάντια σε μερικές από τις καλύτερες ιαπωνικές δυνάμεις, ήταν δευτερεύουσας σημασίας στον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας, ανεξαρτήτως της σπουδαιότητάς της για την αποκατάσταση της βρετανικής επιρροής στη νοτιοανατολική Ασία.

Ορισμένοι Βρετανοί συγγραφείς αντιμετωπίζουν συγκαταβατικά τη συνεισφορά των Αμερικανών στις στρατηγικές αντιπαραθέσεις ενόσω διαρκούσε ο πόλεμος. Προσπάθησα να μείνω ανεπηρέαστος από κάθε είδους βρετανικές προκαταλήψεις όταν εξέταζα τη συμπεριφορά των Συμμάχων.

Συγκριτικά με οποιαδήποτε άλλη αλυσίδα γεγονότων, ο πόλεμος άλλαξε τη ζωή ενός πολύ μεγαλύτερου αριθμού ανδρών, γυναικών και παιδιών. Αν θέλαμε να εξιστορήσουμε ικανοποιητικά τις ποικίλες και αστάθμητες επιπτώσεις του πολέμου σε επίπεδο ατόμων, θα χρειαζόμασταν αναρίθμητες σελίδες προσωπικών εμπειριών. Απομόνωσα κάποιες πλευρές του πολέμου που είχαν επιπτώσεις σε έθνη ολόκληρα, σε εθνοτικές ή κοινωνικές ομάδες. Η εμπειρία των πληθυσμών σε χώρες που αντιστάθηκαν στον εχθρό ή που κατακτήθηκαν από αυτόν, διέφερε τόσο πολύ από την εμπειρία εκείνων που απέφυγαν την εισβολή, σε σημείο που να καθίσταται αδύνατη η γενίκευση των κοινωνικών συνεπειών του πολέμου• ειδικότερα, οι αγγλόφωνες κοινωνίες απέφυγαν πολλές από τις δοκιμασίες στις οποίες υποβλήθηκε η ηπειρωτική Ευρώπη και η ανατολική Ασία. Κατέδειξα ορισμένους σημαντικούς τρόπους με τους οποίους επηρεάστηκαν ανθρώπινες ζωές, αν και το ιδεώδες θα ήταν η λεπτομερής ανάλυση κάθε κοινωνίας ξεχωριστά. Δεν ξεχνώ ότι οι στατιστικές έχουν την ιδιότητα να συγκαλύπτουν τα ανθρώπινα δεινά, και ελπίζω να μπορέσει ο αναγνώστης να νιώσει τις συμφορές αυτού του πολέμου. Έχω αφιερώσει ένα κεφάλαιο στη μοναδική εμπειρία των Εβραίων της Ευρώπης.

Οι συνέπειες του πολέμου επηρεάζουν ακόμη τις διεθνείς υποθέσεις. Στο βιβλίο αυτό καταβάλλεται σοβαρή προσπάθεια να καταδειχθεί η ποικιλία και η σπουδαιότητα των εν λόγω συνεπειών με την επανεξέταση ενός δείγματος των σημαντικότερων και μακροβιότερων εξ αυτών.

Ορισμένοι συγγραφείς που προσεγγίζουν την κινεζική ιστορία είναι αναγκασμένοι σήμερα να πάρουν μιαν απόφαση: αν θα υιοθετήσουν ή όχι το νέο σύστημα μεταγραφής των κινεζικών ονομάτων, στο οποίο, για παράδειγμα, το Πεκίνο (Peking) γίνεται Beijing και ο Μάο Τσε-τουνγκ (Mao Tse -tung) Μάο Ζεντόνγκ. Θεωρώ ότι είναι καλύτερο να διατηρήσουμε τα ονόματα όπως τα χρησιμοποιούσαν εκείνοι που συμμετείχαν στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι οποίοι θα ξενίζονταν αν αντικαθιστούσαμε το οικείο όνομα του «τζενεραλίσιμο» Τσανγκ Κάι-σεκ με το Jiang Jieshi.

Κάθε συγγραφέας μιας μελέτης με τόσο φορτισμένο και ευρύ θέμα οφείλει πολλά στα έργα άλλων συγγραφέων. Επισυνάπτω, ως εκ τούτου, μια βιβλιογραφία η οποία περιέχει μερικές από τις πηγές μου, αλλά όχι όλες. Εκφράζω την ευγνωμοσύνη μου σε κάθε συγγραφέα του οποίου το έργο έχω χρησιμοποιήσει και στη γραμματέα δεσποινίδα Πατ Λόυντ.

ALASTAIR PARKER

Διαβάστε ολόκληρο το Βιβλίο

Ο Parker
θεωρείτο αυθεντία στην ιστορία του 20ού αιώνα, και ιδιαίτερα σε ορισμένες πτυχές
της, όπως η πολιτική «κατευνασμού» που προηγήθηκε του Β' Π.Π., οι
αγγλοαμερικανικές σχέσεις κατά τη δεκαπενταετία 1930-45, κ.α.

Μετά το
βιβλίο του Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, κυκλοφόρησαν τα Chamberlain and Appeasement
(1997) και Churchill und Appeasement (2000). Ο ALASTAIR PARKER (γεννημένος το
1927) υπηρέτησε στο βρετανικό ναυτικό στο τέλος του Β' Π.Π., προτού κερδίσει μία
υποτροφία στην Οξφόρδη. Αποφοιτώντας δίδαξε Ιστορία στο Πανεπιστήμιο του
Μάντσεστερ επί, πενταετία, και στη συνέχεια στο Queen's College της Οξφόρδης,
μέχρι το 1997. Περήφανος για τις σκωτσέζικες ρίζες του, αντί του πραγματικού
ονόματός του (Robert Alexander Clarke) υιοθέτησε το Alastair. Υπήρξε υπέρμαχος
των παραδοσιακών αξιών των Εργατικών. Πέθανε το 2001.

Σημείωμα για
την ελληνική έκδοση

Ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ
ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ, μαζί με την Οκτωβριανή Επανάσταση, την κατάρρευση του
κομμουνιστικού συνασπισμού και την ανάδυση της αμερικανικής μονοκρατορίας,
αποτελεί έναν από τους μεγάλους σταθμούς του 20ού αιώνα. Ως πολεμική σύγκρουση
ήταν και –ευτυχώς παραμένει η σφοδρότερη που γνώρισε η ανθρωπότητα, ενώ ως
αφετηρία πολιτικών και κοινωνικών ανακατατάξεων συνεχίζει να αποτελεί έναν από
τους κύριους γεννήτορες του σημερινού κόσμου. Το κράτος του Ισραήλ, η μαοϊκή
Κίνα, η κατάρρευση των αποικιακών αυτοκρατοριών, η μονοκρατορία του δολλαρίου, η
διαίρεση της Κορέας, η γυναικεία χειραφέτηση, είναι κάποια από τα παιδιά του
που, μεσόκοπα πια τώρα, συνεχίζουν να κυριαρχούν στο διεθνές προσκήνιο. Η
Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε, κι όμως η «Συμφωνία της Μόσχας» και η «Γιάλτα» είναι
τα καθοριστικά γεγονότα στη διαμόρφωση της καθημερινότητας εκατομμυρίων
σύγχρονων Ευρωπαίων. Ας αναλογιστεί απλώς ο Έλληνας αναγνώστης πώς θα μπορούσε
να είναι η ζωή του αν ο Τσώρτσιλ ζητούσε για τους δυτικούς την Τσεχοσλοβακία,
και ως αντάλλαγμα παραχωρούσε στον Στάλιν την Ελλάδα.

Η ελληνική
βιβλιογραφία για τον Β' Π.Π. είναι αρκετά πλούσια, και τα τελευταία χρόνια
βλέπουμε με ικανοποίηση αρκετές πολύ επιμελημένες εκδόσεις γύρω από ειδικές
πτυχές του μεγάλου γεγονότος. Όσον αφορά στις λεγόμενες «γενικές» ιστορίες του
πολέμου, αξεπέραστα παραμένουν μέχρι σήμερα τα έργα του Ραϋμόν Καρτιέ και του
Σερ Μπάζιλ Λιντλ Χαρτ. Η ανά χείρας έκδοση φιλοδοξεί να καλύψει ένα σημαντικό,
κατά τη γνώμη μας, κενό: την ανυπαρξία στη γλώσσα μας μιας σοβαρής, αξιόπιστης
και πάνω απ' όλα πλήρους επίτομης Ιστορίας του Β' Π.Π. Ο
Alastair Parker
με σπάνια οξυδέρκεια έχει αποβάλει από το έργο του καθετί το περιττό, χωρίς από
την άλλη να το αποστερήσει από την ελάχιστη πληροφορία που θα επέτρεπε την
κατανόηση του Β' Π.Π. στις στρατιωτικές, πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές
παραμέτρους του. Ένα έργο πραγματικά «δωρικό», χρήσιμο τόσο στον μέσο αναγνώστη
όσο και στον απαιτητικό μελετητή.

Μια τελευταία
παρατήρηση. Ασφαλώς ο Έλληνας αναγνώστης θα έχει την περιέργεια να μάθει τι
έκταση δίνεται στη συμμετοχή της χώρας μας. Η απάντηση είναι - όπως και σε όλες
τις γνωστές «γενικές» ιστορίες του Β' Π.Π.: ελάχιστη. Πριν δυσαρεστηθείς, τίμιε
αναγνώστη, λάβε υπ' όψιν ότι ο επικός αγώνας των Φινλανδών ενάντια στον
Σοβιετικό γίγαντα, η πολύνεκρη συμμετοχή της Ρουμανίας στο Ανατολικό μέτωπο, η
απεγνωσμένη αντίσταση των Ολλανδών ενάντια στην ιαπωνική προέλαση στις
Ανατολικές Ινδίες δεν καταλαμβάνουν παρά ελάχιστη έκταση επίσης. Ο Β' Π.Π.
υπήρξε σύγκρουση γιγάντων και όπως έλεγαν οι Μασάι, «όταν μαλώνουν οι ελέφαντες,
την πληρώνουν τα μυρμήγκια» - ακόμη και στην υστεροφημία τους...

Θεόδωρος Λ.
Γιαννόπουλος

Πρόλογος

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
ΑΥΤΟ είναι μια σύντομη ιστορία του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Δεν
πραγματεύεται απλώς τη στρατιωτική ιστορία, το πώς κερδήθηκε ή χάθηκε ο πόλεμος,
αλλά αναλύει επίσης τα αίτια και τις συνέπειές του. Μια τέτοια μελέτη απαιτεί
αυστηρή επιλογή επειδή αφορά σε ένα μεγάλο μέρος της παγκόσμιας ιστορίας, από το
1939 ως το 1945 αλλά και σε μερικά χρόνια πριν και μετά.

Προτίμησα για
τον λόγο αυτό να εξετάσω μόνο τα αποφασιστικά γεγονότα του πολέμου, δηλαδή αυτά
τα οποία άλλαξαν την πορεία του και καθόρισαν την έκβασή του. Για παράδειγμα
-όπως είχε τότε διαμαρτυρηθεί η κυβέρνηση της Αυστραλίας-, η σφοδρή επίθεση που
εξαπέλυσαν υπό δυσχερέστατες συνθήκες οι αυστραλιανές δυνάμεις στον νοτιοδυτικό
Ειρηνικό, ελάχιστο αντίκτυπο είχε σε σχέση με την σχεδιασμένη επιχείρηση στα
ιαπωνικά νησιά. Το ίδιο ισχύει και για την εκστρατεία στη Βιρμανία της
Βρετανικής και Αυτοκρατορικής 14ης Στρατιάς η οποία, αν και κατήγαγε νίκη
ενάντια σε μερικές από τις καλύτερες ιαπωνικές δυνάμεις, ήταν δευτερεύουσας
σημασίας στον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας, ανεξαρτήτως της σπουδαιότητάς της για
την αποκατάσταση της βρετανικής επιρροής στη νοτιοανατολική Ασία.

Ορισμένοι
Βρετανοί συγγραφείς αντιμετωπίζουν συγκαταβατικά τη συνεισφορά των Αμερικανών
στις στρατηγικές αντιπαραθέσεις ενόσω διαρκούσε ο πόλεμος. Προσπάθησα να μείνω
ανεπηρέαστος από κάθε είδους βρετανικές προκαταλήψεις όταν εξέταζα τη
συμπεριφορά των Συμμάχων.

Συγκριτικά με
οποιαδήποτε άλλη αλυσίδα γεγονότων, ο πόλεμος άλλαξε τη ζωή ενός πολύ
μεγαλύτερου αριθμού ανδρών, γυναικών και παιδιών. Αν θέλαμε να εξιστορήσουμε
ικανοποιητικά τις ποικίλες και αστάθμητες επιπτώσεις του πολέμου σε επίπεδο
ατόμων, θα χρειαζόμασταν αναρίθμητες σελίδες προσωπικών εμπειριών. Απομόνωσα
κάποιες πλευρές του πολέμου που είχαν επιπτώσεις σε έθνη ολόκληρα, σε εθνοτικές
ή κοινωνικές ομάδες. Η εμπειρία των πληθυσμών σε χώρες που αντιστάθηκαν στον
εχθρό ή που κατακτήθηκαν από αυτόν, διέφερε τόσο πολύ από την εμπειρία εκείνων
που απέφυγαν την εισβολή, σε σημείο που να καθίσταται αδύνατη η γενίκευση των
κοινωνικών συνεπειών του πολέμου• ειδικότερα, οι αγγλόφωνες κοινωνίες απέφυγαν
πολλές από τις δοκιμασίες στις οποίες υποβλήθηκε η ηπειρωτική Ευρώπη και η
ανατολική Ασία. Κατέδειξα ορισμένους σημαντικούς τρόπους με τους οποίους
επηρεάστηκαν ανθρώπινες ζωές, αν και το ιδεώδες θα ήταν η λεπτομερής ανάλυση
κάθε κοινωνίας ξεχωριστά. Δεν ξεχνώ ότι οι στατιστικές έχουν την ιδιότητα να
συγκαλύπτουν τα ανθρώπινα δεινά, και ελπίζω να μπορέσει ο αναγνώστης να νιώσει
τις συμφορές αυτού του πολέμου. Έχω αφιερώσει ένα κεφάλαιο στη μοναδική εμπειρία
των Εβραίων της Ευρώπης.

Οι συνέπειες
του πολέμου επηρεάζουν ακόμη τις διεθνείς υποθέσεις. Στο βιβλίο αυτό
καταβάλλεται σοβαρή προσπάθεια να καταδειχθεί η ποικιλία και η σπουδαιότητα των
εν λόγω συνεπειών με την επανεξέταση ενός δείγματος των σημαντικότερων και
μακροβιότερων εξ αυτών.

Ορισμένοι
συγγραφείς που προσεγγίζουν την κινεζική ιστορία είναι αναγκασμένοι σήμερα να
πάρουν μιαν απόφαση: αν θα υιοθετήσουν ή όχι το νέο σύστημα μεταγραφής των
κινεζικών ονομάτων, στο οποίο, για παράδειγμα, το Πεκίνο (Peking)
γίνεται
Beijing και ο Μάο Τσε-τουνγκ
(Mao Tse
-tung)
Μάο Ζεντόνγκ. Θεωρώ ότι είναι καλύτερο να διατηρήσουμε τα ονόματα όπως τα
χρησιμοποιούσαν εκείνοι που συμμετείχαν στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι οποίοι
θα ξενίζονταν αν αντικαθιστούσαμε το οικείο όνομα του «τζενεραλίσιμο» Τσανγκ Κάι-σεκ
με το Jiang
Jieshi.

Κάθε
συγγραφέας μιας μελέτης με τόσο φορτισμένο και ευρύ θέμα οφείλει πολλά στα έργα
άλλων συγγραφέων. Επισυνάπτω, ως εκ τούτου, μια βιβλιογραφία η οποία περιέχει
μερικές από τις πηγές μου, αλλά όχι όλες. Εκφράζω την ευγνωμοσύνη μου σε κάθε
συγγραφέα του οποίου το έργο έχω χρησιμοποιήσει και στη γραμματέα δεσποινίδα Πατ
Λόυντ.

ALASTAIR
PARKER

Διαβάστε ολόκληρο το ΒιβλίοAlastair Parker - Ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ