Τρία εγκλήματα - γρίφοι για τον πρωτοπόρο Πόε

Τρία εγκλήματα - γρίφοι για τον πρωτοπόρο Πόε

Εξαιρετικά προσεγμένη και καλαίσθητη είναι η συλλογή διηγημάτων του Έντγκαρ Άλαν Πόε Τρία Αστυνομικά Προβλήματα για τον Αύγουστο Ντυπέν που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Ερατώ. Ο συγγραφέας προσλαμβάνοντας ό,τι καινοτόμο κυκλοφορούσε στην αμερικανική κοινωνία κατάφερε με αυτά τα διηγήματα να μετατρέψει σε λογοτεχνία τον αμιγώς δημοσιογραφικό χαρακτήρα που είχε ως τότε η παρουσίαση ανάλογων γεγονότων.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΑΟΥΤΑΡΗΣ

Τη διαρκή γοητεία της αστυνομικής λογοτεχνίας ήρθε να μας υπενθυμίσει η έκδοση συλλογής διηγημάτων του Έντγκαρ Άλλαν Πόε, απ' τις εκδόσεις Ερατώ με τίτλο Τρία Αστυνομικά Προβλήματα Για τον Αύγουστο Ντυπέν. Οι τρεις υποθέσεις - γρίφοι στους οποίους καλείται να δώσει λύση ο επιθεωρητής Ντυπέν (Οι φόνοι της οδού Μοργκ, Το μυστήριο της Μαρί Ροζέ, Το κλεμμένο γράμμα) δεν είναι απλά μια καλή στιγμή στην αστυνομική λογοτεχνία. Τα διηγήματα αυτά που εκδόθηκαν πρώτη φορά μεταξύ του 1841 και του 1844, είναι ουσιαστικά τα πρώτα του είδους τους. Ο ποιητής του Κορακιού και συγγραφέας των αλλόκοτων ιστοριών μυστηρίου είναι κι ο εισηγητής της τυπολογίας του επιθεωρητή που λύνει αστυνομικούς γρίφους. Ο επιθεωρητής Ντυπέν είναι ο πρώτος λογοτεχνικός ήρωας τα επιτεύγματα του οποίου παρουσιάζονται σε «συνέχειες». Θ' ακολουθήσουν ο Σέρλοκ Χολμς (η πρώτη περιπέτεια του οποίου θα γραφτεί το 1886), ήρωας του σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, οι ήρωες της Αγκάθα Κρίστι, ο Ηρακλής Πουαρό και η συμπαθέστατη Μις Μαρπλ, ο Φίλιπ Μάρλοου του Ρέιμοντ Τσάντλερ και αρκετοί άλλοι.

Ο Αύγουστος Ντυπέν είναι σίγουρα επιβλητικός λογοτεχνικός ήρωας. Βουλιαγμένος σε μια πολυθρόνα μέσα στο σκοτεινό διαμέρισμα της οδού Ντυνώ 33 στο Παρίσι, παρουσιάζεται να κάθεται σιωπηλός τις περισσότερες ώρες μαζί με τον επιστήθιο φίλο του και αφηγητή των ιστοριών, μέσα σε σύννεφα καπνού απ' τη μόνιμα αναμμένη πίπα του. Ο επιθεωρητής Ντυπέν δεν είναι αστυνομικός. Η αστυνομία του Παρισιού και ο διοικητής της προσωπικά προσφεύγουν σ' αυτόν σε εξαιρετικές περιπτώσεις αινιγματικών και ανεξιχνίαστων εγκλημάτων, μπροστά στα οποία σηκώνουν τα «χέρια ψηλά». Η παρισινή αστυνομία διαθέτει πλούσια εμπειρία, καταρτισμένα στελέχη, άρτιο εξοπλισμό, μεθοδικότητα κι επιμονή. Αυτά όμως δεν είναι πάντα αρκετά. Εκεί που τα «λαγωνικά» θα σταματήσουν ν' απαριθμούν στοιχεία χωρίς να βγάζουν νόημα, ο επιθεωρητής με λογική αναγωγή και «μαθηματική» σκέψη θα αναπλάσει την ιστορία για να αποκαλύψει το μυστήριο. Χρησιμοποιώντας ένα διάλογο σωκρατικού τύπου, ο Πόε δίνει στον αναγνώστη όλη την αναλυτική σειρά των λογικών συμπερασμάτων που φέρνει τη λύση των γρίφων και παχυλές αμοιβές στον επιθεωρητή.

Οι φόνοι της οδού Μοργκ είναι το πρώτο μυστήριο που απασχολεί τον επιθεωρητή Ντυπέν. Ο Πόε αντιλαμβάνεται το αυξημένο ενδιαφέρον της κοινής γνώμης για την εγκληματικότητα των αστικών κέντρων που αυξάνεται τόσο όσο και ο πληθυσμός τους. Το μέχρι τότε καθαρά δημοσιογραφικό χαρακτήρα που είχε η παρουσίαση των γεγονότων αυτών, ο Πόε μετέτρεψε σε σελίδες λογοτεχνίας. Άνθρωπος των γραμμάτων και του Τύπου αφουγκραζόταν ό,τι καινούριο και συναρπαστικό κυκλοφορούσε στην αμερικανική κοινωνία. Η τερατολογία και ο εξωτισμός με άρωμα Αφρικής αντανακλώνται π.χ. στους Φόνους της οδού Μοργκ, με την αναπάντεχη λύση του μυστηριώδους φονικού. Το μυστήριο της Μαρί Ροζέ βασίστηκε σε μια πραγματική ιστορία ειδεχθούς εγκλήματος που μονοπώλησε επί μακρό της στήλες των εφημερίδων.

Το Κλεμμένο γράμμα, η τρίτη και τελευταία ιστορία του Ντυπέν είναι στιγμή κορυφής για την αστυνομική λογοτεχνία. Το διήγημα μέχρι και σήμερα απασχολεί ακαδημαϊκά σεμινάρια στη θεωρία της λογοτεχνίας, ενώ στάθηκε αφορμή και για μια διαβόητη λογοτεχνική έριδα μεταξύ του Ζακ Λακάν και του Ζακ Ντεριντά. Εδώ δεν υπάρχει φόνος - το μυστήριο καλύπτει την εξαφάνιση ενός σημαντικού γράμματος μέσα σ' ένα σπίτι. Τα «λαγωνικά» χωρίζουν όλη την επιφάνεια του σπιτιού σε μέρη και τα ερευνούν εξαντλητικά. Ψάχνουν με βελόνες και μεγεθυντικούς φακούς τα έπιπλα, τα δάπεδα και όλα τα αντικείμενα. Μετά την παταγώδη αποτυχία τους ο Ντυπέν ανακτά το γράμμα χρησιμοποιώντας το λογικό του και ...μια ταμπακιέρα.

Ένα βιβλίο δεν είναι μόνο το περιεχόμενό του. Υπάρχουν φορές που την απόλαυση της ανάγνωσης συμπληρώνουν και υλικές λεπτομέρειες, εξωλογοτεχνικές. Σ' αυτές τις λεπτομέρειες οι εκδόσεις Ερατώ δίνουν ...δείγματα γραφής. Λιτό, σκληρό εξώφυλλο μαύρου χρώματος και τα κόκκινα γράμματα του τίτλου μόνο τυπωμένα. Εσωτερικά, χοντρή σελίδα μικρού μεγέθους με τη χαρακτηριστική γραμματοσειρά της Ερατούς και περιορισμένη εικονογράφηση. Έστω κι αν τα τρία διηγήματα περιέχονται και σ' άλλες συλλογές που ενδεχόμενα να έχουμε στη βιβλιοθήκη μας, η ανάγνωση του βιβλίου αυτού είναι σίγουρα ευχάριστη. Στο «κάτι παραπάνω» της έκδοσης πρέπει να συγκαταλέξουμε το εισαγωγικό κατατόπισμα του μεταφραστή Γιώργου Μπλάνα, μια συνεπτυγμένη μορφή του Κλεμμένου γράμματος που δημοσίευσε ο Πόε, την παρουσίαση της πραγματικής ιστορίας που αποτέλεσε το υλικό για Το μυστήριο της Μαρί Ροζέ, κι ένα μικρό δοκίμιο του μεταφραστή για το Κλεμμένο γράμμα.