Η ΜΑΡΙΑ ΤΩΝ ΜΟΓΓΟΛΩΝ

Η ΜΑΡΙΑ ΤΩΝ ΜΟΓΓΟΛΩΝ

ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΚΟΡΟΜΗΛΑ: Για μια γυναίκα

Η Μαριάννα Κορομηλά εξιστορεί την «αθέατη» ζωή της Μαρίας Κομνηνής Παλαιολογίνας και επιχειρεί να αποκαταστήσει μέρος της ιστορίας του Βυζαντίου πέρα από τη βεβαιότητα της μίας και μοναδικής αλήθειας.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΟΥΖΑΚΗΣ

Η Ιστορία δεν γράφεται τελικά ούτε από τους νικητές ούτε από τους γνωστούς «αλχημιστές» εθνικών συνειδήσεων, ενώ η ιστορική γνώση παύει σιγά σιγά να είναι φέουδο της λειψής και συχνά κουτοπόνηρης εγκύκλιας εκπαίδευσης. Οι δυνατότητες της νέας εποχής (τεχνολογική εξέλιξη, εξάπλωση των μη μαζικών ταξιδιών ακόμα και σε μακρινούς προορισμούς), μπορούν να μας ωθήσουν πέρα από τη βεβαιότητα της μίας και μοναδικής ιστορικής αλήθειας. Και να αποκαθηλώσουν από το σαθρό του βάθρο τον ιστορικό που μοιάζει με animateur ή άκαμπτο καθοδηγητή ενός υποταγμένου πλήθους.

Ευτυχώς, κάθε εποχή έχει τους δικούς της φωτισμένους ιστορικούς, επιστήμονες, μελετητές, ώριμους ανθρώπους που μπορούν να σεβαστούν τις πολλαπλές ερμηνείες και προσεγγίσεις των γεγονότων του παρελθόντος, την αντιφατική φύση της Ιστορίας.

Λαμπρό παράδειγμα ώριμης προσέγγισης της Ιστορίας αποτελεί το βιβλίο Η Μαρία των Μογγόλων της ιστορικού Μαριάννας Κορομηλά. Η συγγραφέας με θαυμαστή αμεσότητα κυκλώνει το βίο μιας ξεχωριστής γυναίκας: Είναι η Μαρία Κομνηνή Παλαιολογίνα, κόρη του στρατηγού και μετέπειτα Βυζαντινού αυτοκράτορα Μιχαήλ Η' Παλαιολόγου. Στα μέσα του 13ου αιώνα, στα χρόνια του παρακμάζοντος Βυζαντίου, θυσιάστηκε ως άλλη κόρη του Αγαμέμνονα για να διασφαλιστούν τα σύνορα και η βυζαντινο-μογγολική ειρήνη. Η Μαρία, τρυφερό κορίτσι, στάλθηκε από τον άκαρδο πατέρα της στη χώρα των τρομερών Μογγόλων για να παντρευτεί τον Τσεγκισχανίδη, ηγεμόνα Χουλαγκού. Ο υποψήφιος γαμπρός έκλεισε τα μάτια του πριν προλάβει να υποδεχθεί τη δωδεκάχρονη και η Παλαιολογίνα αναγκάστηκε να παντρευτεί το γιο του.

Η Μ. Κορομηλά δεν προτίθεται να παραστήσει, όπως γράφει, «τον Όμηρο των μεσαιωνικών χρόνων» ούτε στήνει ευφάνταστες μυθοπλασίες γύρω από ένα πρόσωπο που οι γνώσεις για τις περιπέτειες της ζωής του είναι έμμεσες, απειροελάχιστες και συγκεχυμένες. Στο βιβλίο της, το πάθος της για τη μοσχαναθρεμμένη αρχοντοπούλα που δόθηκε πεσκέσι στους βαρβάρους φωτίζει ένα ακόμα ιστορικό έλλειμμα, τη συνήθεια των ανδρείων που γράφουν την ιστορία να αποσιωπούν, ως ανάξια λόγου, όσα έζησαν ή πρόσφεραν οι ανώνυμες, αθέατες και εξόριστες γυναίκες της Ιστορίας.

Η συγγραφέας -ακάματη και μοναχική ταξιδιώτισσα εδώ και δεκαετίες στον κόσμο της Μαύρης Θάλασσας, στη Μεσοποταμία, στα αρμενικά υψίπεδα, στα λιμάνια της Ανατολικής Μεσογείου κ.α.- παραδέχεται επίσης στις διακριτικές αυτοβιογραφικές αναφορές του βιβλίου της ότι οφείλει στη μικρή Παλαιολογίνα τον τρόπο με τον οποίο έμαθε να βλέπει και να κατανοεί την ύλη της Ιστορίας. Καθώς άρχισε μαζί της να αφουγκράζεται τους ανθρώπους κάτω από τα βομβαρδισμένα κτίρια, τα ταπεινά πανδοχεία και τα κάθε λογής χαλάσματα, και να επιχειρεί χαμηλές πτήσεις πάνω από τους δρόμους των καραβανιών και κυρίως να συνειδητοποιεί ότι στο δύσκολο και κοπιώδες πεδίο της ιστορικής έρευνας οι κάθε λογής βεβαιότητες είναι ανατρέψιμες και ότι τα ενδεχόμενα καιροφυλαχτούν στη στροφή του δρόμου.